Max Weber ve Islam

Max Weber üzerine calisma yapan her kisi öncelikli olarak Avrupa toplumlarinda kendine özgü bir tarih sahip olan kapitalizme ve kapitalizmin Protestan ahlakiyla olan iliskisine yönelik yaklasimlarini ele almaktadir. Kapitalizm anlayisi üzerine yapilan calismalarin cokluguna ragmen, Weberin Islama ve Islam toplumlarina yönelik calismalari ihmal edilmistir. Oysa Weber, Islam toplumlarindaki patrimonyal bürokrasiye iliskin cok derinlikli analizler yapmistir. Weberin Islam hakkindaki görüslerinin bir baska önemi ise; onun sosyolojiye ve genel olarak Avrupanin kendi tarihine bakisini tamamlayan bir yapiya sahip olmasidir. Bryan S. Turner tarafindan kaleme alinan eser, Weberin Islam toplumlarinda gözlemledigi iliskileri anlamak icin alaninda önemli bir boslugu doldurmaktadir.Kitabin Icinden Akilda Kalanlar- Weber ve Islam 1991de ilk yayimlandiginda görece bir ilgisizlikle karsilastiysa da, giderek, Türkiyede yeni yeni acilan bircok tartismanin göz ardi edemedigi bir referans haline gelmistir.Özellikle Max Weber hakkindaki tüm tartisma ve calismalarda, Türkiyede toplumsal ta bakalasma örüntülerinin, sosyal bilimlerde dini hesaba katmayi gerektiren yeni siniflarin hareketliligine tanik olmasi, bu kitabi gittikce daha önemli kiliyor.Türkiyede bir yandan Islamin Protestanliga benzer bir yolla dünyevilestigi tartismasina hakim olan kötümser havayla, dinin toplumsal ve ekonomik gelismede oynadigi motive edici gücüne yapilan atiflara hakim olan iyimser hava birbirine karisarak bu calismanin kapsam alanina gittikce daha fazla girmis oldular.Bu baglamda, Weber ve Islam, yayimlandigi günden bu yana cok sayida kitap ve makaleye referans olusturdu.- Son elli yil icinde yayimlanmis herhangi bir din sosyolojisi ders kitabinin bir tetkiki, su üzücü ve fakat sikca tekrar eden gercegi gösterecektir Sosyologlar, Islamla ya hic ilgilenmiyorlar veya Islam arastirmalarina Islamic Scholarship yapabilecekleri hicbir katkilari yoktur. Örnegin bu ülkede ilgiyle karsilanan ve alkislanan, bilgi sosyolojisi perspektifinden dinle ilgili önemli bir calisma olan Peter Bergerin The Social Reality of Religion calismasinda Islama ve müslümanlara sadece sekiz civarinda göndermede bulunulmaktadir.- Dikkate deger herhangi bir Islam sosyolojisi gelenegi yoktur ve Islami konular hakkindaki modern arastirma ve yayinlar yetersizdir. Bu yüzden sosyolojik karsilastirmalarin cogu; Hristiyanlik ve Budizm, Hristiyanlik ve Yahudilik, veya Hinduizm ve Budizm gibi bilesimlere yönelmek durumunda kalmaktadir.- Modern sosyoloji acisindan Weberin önemi, yalnizca onun Hindistan, Cin ve Avrupa üzerine yaptigi saglam calismalari dolayisiyla sosyolojik bilgiye yaptigi katkiya dayanmaz.Bu calismalar önemlidir süphesiz; fakat bütün bunlarin yani sira Weber, özgül bir sosyal bilimler felsefesi tasarlayarak; sosyal aktörün kendi öznel yorumlari araciligiyla sosyal gercekligi nasil olusturdugunu göstermeye calisan belli bir felsefi arka plani olan bir metodoloji gelistirerek, cagdas sosyolojiye büyük bir katkida bulunmustur.