Mogol - Rus Iliskileri

Rus tarihi Dogu Roma Imparatorlugu, Iskandinav ve yerel Slav kültürü ücgeninde sekillenmis bir tarih olarak degerlendirilse de Rus gecmisinin beslendigi bir diger unsur da dogusunda yer alan bozkir hududuydu. Hazarlar, Pecenekler, Kumanlar ve Itil Bulgarlari Ruslarin sadece birer komsusu degildi, aksine Ruslari etkileyen ve Rus tarihini sekillendiren birer unsurlardi. Bununla birlikte, bu devlet ve boy konfederasyonlarindan hicbiri Rusyada bir egemenlik kurarak idare sürmemisti ve Rusya, bozkirlilarin asamadiklari bir set tarafindan, orman hatti ile korunmustu. Ancak 1223te dogudan gelen yeni bir bozkir gücü olan Mogollar karsisinda Kalkada aldiklari yenilgi, tarihin degismeye baslayacaginin habercisi oldu. Ancak yine de sanslilardi, cünkü Mogollar icin bu harekat sadece bir kesif seferiydi ve zaferlerini müteakip doguya dogru dönüp gittiler. Bu da Mogollarin gelip gecici bir düsman olarak görülmesine ve Kalka felaketinin birkac yil icerisinde unutulmaya yüz tutmasina neden oldu. Bunun bedelini de 1236da Mogollar ikinci defa Rus hudutlarina dayandiginda, onlara karsi koymak üzere hicbir hazirlik yapmamalarinin yarattigi felaketle ödediler. Rus kaynak yazarlari simdi Kalka gibi tek bir muharebenin acisini degil, bütün bir Rusyanin Mogol atlari tarafindan cignenmesini saskinlikla karisik bir hüzün icerisinde aktariyorlardi. Ruslar 1237-1240 arasini cok zorlu bir üc yil olarak gecirdiler. Belki hala Mogollarin gelip gecici bir düsman olduklarini düsünenler vardi, ancak 1242de bu ümidin bos bir hayal oldugunu görmeleri uzun sürmedi. 1242de Batunun Avrupa seferini sonlandirarak Itil kiyilarina gelmesi, Rusyanin iki yüzyil boyunca devam edecek yeni bir döneme, Mogol tabiiyeti dönemine adim atmasiyla neticelendi. Artik Rus knezleri Hanin topraklari olarak gördükleri ülkelerinde hüküm sürebilmek icin Altin Orda hükümdarindan izin almak mecburiyetindeydiler, hem de en ücra yerlere varincaya kadar. Ayni zamanda da Mogol hükümdarina vergi ödemek ve asker hizmette bulunmak zorundaydilar. Altay Tayfun Özcan, bu eserinde Mogol komutanlari Cebe ve Sübedeyin 1223teki kesif seferinden baslayarak 1341de Özbek Hanin ölümüne degin, Mogollarin Rusya üzerindeki egemenliklerinin seyrini konu etmektedir. Rus knezlerinin Altin Orda Hanligi merkezine yaptiklari ziyaretlerin, Büyük Knezlik yarisi icinde birbirleriyle olan mücadelelerin ve Altin Orda hanlarinin Rusya siyasetleri ile buna etki eden faktörlerin konu edinildigi Mogol-Rus Iliskileri 1223-1341 ayni zamanda 2018de TÜBA TESEP Ödülüne layik görülmüs bir incelemedir.